«لش زدایی» پژوهشی روی فرهنگ عامه است ؛ معرفیِ زبانی نیش‌دار

خسرو امیری کارگردان نمایش «لش زدایی» که در پلاتو اجرای مجموعه تئاتر شهر به صحنه می رود درباره شکل گیری این اثر نمایشی گفت: نمایش «لش زدایی» در واقع پژوهشی روی زبان و فرهنگ عامه تهران است. از آنجا که من مترجم هستم و روی مبحث نقش زبان در ادبیات و تبدیل زبان فرهنگ عامه به زبان هایی چون انگلیسی تحقیق می کنم، تصمیم گرفتم نمایشی به زبان بچه های تهران اجرا کنم که اثری اورجینال باشد و مثلا کپی دست چندم آثار هنرمندی مثل محمود استاد محمد نباشد.

وی ادامه داد: این زبان عملا دیگر وجود ندارد و منسوخ شده است اما بیشتر از هر زبان دیگری در درام ایران موثر است چون هم ریتم و فضاسازی دارد و هم شاعرانه است. در عین حال سرعت عمل در بیان مضمونش خیلی بالاتر از حد معمول است و تصویرسازی زیادی هم دارد. من چهار سال روی زبان شناسی تحقیق و پژوهش کردم و قرار بود نتیجه این تحقیقات تبدیل به رمان شود اما حیفم آمد این پژوهش تبدیل به درام نشود. زبانی که در این نمایش به مخاطب ارایه می شود زبانی قافیه مند و آزاد است که یک قاعده از زبان به حساب می آید که در تهران قدیم مورد استفاده قرار می گرفته است؛ یک زبان شکسته شده خیابانی که در همه جای دنیا وجود داشته است. این زبان یک شعر منظم است که به ظاهر به گفتگو می ماند بنابراین بیان این نوع زبان برای بازیگر هم کار پیچیده و سختی است و حتی حفظ کردن آن هم زمان زیادی می طلبد.

امیری با اشاره به اینکه این زبان متعلق به مناطق خاصی از تهران قدیم بوده است، بیان کرد: بچه های پامنار، عبدل‌آباد، شوش، مولوی، میدان خراسان و مخصوصا ری که شهروندان اولیه تهران بوده اند به این زبان صحبت می کردند. تهران در گذشته به شکل قلعه قلعه بوده است و در هر منطقه ای عده ای که زیاد هم خوشنام نبودند، جمع می شدند و بین خودشان یک سری طبقات رفتاری - گفتاری داشتند. زبان این افراد تبدیل شده بود به یک شمشیر، پس زمانی که می خواستند دعوا کنند به جای جدال فیزیکی با زبان تیز و کلماتشان دعوا می کردند. این نسل بین دربار و مردم شکل گرفته بود و برای خودشان یک طبقه کلامی درست کرده بودند که خیلی نیش دار بود اما ادبیاتشان به هیچ وجه شبیه به لات های محله دروازه غار نبوده بلکه فارسی را با متلک گویی و خیلی صریح صحبت می کردند.

این کارگردان تئاتر درباره انتخاب مونولوگ برای این نمایش توضیح داد: معتقدم جامعه امروز ما جامعه ای تک صدایی است. در واقع وقتی فردی به جای معاشرت با خانواده اش مدام سرش در گوشی است یعنی به مونولوگ پناه برده و یا وقتی اتاق خواب و غذاخوری افراد یکی شده است و بچه ها به جای اینکه وقتشان را در طبیعت بگذرانند به تبلت و گوشی پناه می برند شاهد غلبه مونولوگ بر دیالوگ هستیم. مونولوگ «لش زدایی» بازتاب جامعه امروز من است پس انتخاب مونولوگ برای من لاجرم و در حقیقت یک اجبار فرمی بود چون مونولوگ تبدیل به زبان غالب این مملکت شده است.

این کارگردان در پایان درباره انتخاب یک زندانی محکوم به عدام به عنوان کاراکتر نمایش و دلیل انتخاب «لش زدایی» برای نام اثر عنوان کرد: در این نمایش جوانی قربانی که محکوم به اعدام است خاطراتش را بیان می کند. این جوان شغل و جوانی اش را از دست داده است پس به سمت مونولوگِ پرخاش گرایش پیدا کرده است. او دباغ بوده است اما نتوانسته رشد کند. امیر آرتیست فرزند و محصول زمانه است به همین جهت من تنها می توانستم چنین فردی را به تصویر بکشم. «لش زدایی» یکی از مراحل دباغی است و این مساله و دلیل انتخاب این نام در بطن نمایش جا افتاده است.

نمایش «لش زدایی» نوشته و کارگردانی خسرو امیری و بازی کوروش شاهانه تا ۲۰ دی ماه ساعت ۱۸ در پلاتو اجرای مجموعه تئاتر شهر روی صحنه است.

سید محمد جعفریان