یک درخواست از شهردار تهران
مسئولان شهری لطفا سر زده از اطراف تئاتر شهر بازدید کنند
طرح چند نکته درباره شیوه های حمایت تئاتر

 اخیرا بخش کوتاهی از گفتگوی بلند ایسنا با سید محمد جواد طاهری منتشر شد. آنچه پیش‌رو دارید، بخش مفصل‌تر این گفتگو است که در آن مباحثی همچون وضعیت اجراهای تالار اصلی این مجموعه، نتایج دو فراخوان آن، تحلیل عملکرد شورای نظارت و ارزشیابی، وضعیت نابسامان اطراف تئاتر شهر و ... بررسی شده و بعد از تایید مدیر مجموعه تئاتر شهر منتشر می‌شود.

سال گذشته در کشورمان در تئاتر، دو دسته‌گی‌هایی درباره کار کردن یا کار نکردن ایجاد شد. به عنوان مدیر مهم‌ترین مجموعه تئاتری کشور برای تغییر این فضا چقدر با دوستان تئاتری گفتگو و تعامل کرده‌اید تا تئاتر که تازه داشت بعد از دوران کرونا جانی می‌گرفت باز هم سرپا شود؟

از همان روزهای اولی که این اتفاقات افتاد، با این مواجه شدیم که بعضی گروه‌ها از اجرای آثار خود منصرف شدند که بخشی از این تصمیم به دلیل مسائل اقتصادی هم بود چون در آن مقطع به این فکر می‌کردند احتمال اینکه تماشاگر نداشته باشند و با ضرر اقتصادی رو به رو شوند، زیاد است. تعدادی هم همانطور که در مصاحبه قبل گفتم بنا به دلایلی تصمیم گرفتند تئاتر را تحریم کنند و اجرا نروند. بنده در این مدت همه تلاشم بر این بود که چراغ تئاتر را در تئاتر شهر روشن نگه دارم و از گروه‌های مختلفی برای کار دعوت کردم. بعضی هنرمندان شاخص را دعوت و با آنان گفتگو کردم. حرف من این بود که همه دوستان تئاتری در این سال‌ها زحمت کشیده و چرخ تئاتر را به حرکت درآورده‌اند و تئاتر داشت به سمت مستقل شدن می‌رفت و تماشاگر خود را هم جذب کرده بود و حال اگر این چرخ از حرکت بایستد، حرکت دوباره آن سخت خواهد بود و نگذاریم چنین شود. عرض کردم دوستان هنرمند با نظر بنده موافق بودند اما نقدهایی هم داشتند که قابل تامل است. در این بین بعد از لغو بعضی اجراها، گروه‌های دیگری درخواست اجرا دادند شاید کیفیت آثارشان مد نظر بعضی از افراد جامعه تئاتری نبود. هرچند به نظر بنده کارهای خوبی هم اجرا شد که منصفانه نیست آنها را نبینیم و قضاوت کنیم. به هر حال ما تلاش کردیم تا تئاتر ادامه حیات داشته باشد و حتی اگر تماشاگر محدودی سمت تئاتر شهر می‌آید، با در بسته رو به رو نشود. امیدواریم سال جدید، از نظر کیفیت آثار بتوانیم نظر آن دسته از هنرمندانی که منتقد کیفیت آثار اجرا شده بودند را جلب کنیم. البته با حضور هنرمندان حرفه‌ای تئاتر .

البته منکر تلاش‌های شما نیستیم ولی شما آگاه هستید آثاری در این مجموعه اجرا شده که شاید جایشان در تئاتر شهر نبوده. این پرسش وجود دارد که چرا مجموعه تئاتر شهر باید فراخوان بدهد؟ چون تئاتر شهر جایی است که باید بهترین آثار و شاخص‌ترین هنرمندان را برای اجرا در آن دعوت کرد.

بله درست می‌فرمائید که در تئاتر شهر باید بهترین آثار و شاخص‌ترین هنرمندان اجرا داشته باشند اما نباید فرصت از جوانان گرفته شود، نباید ناعادلانه برخورد کرد.

ماهیت فراخوان دعوت به همکاری همگانی است. قطعا نگاهی که به درخواست یک هنرمند شاخص و پیشکسوت می‌شود، با نگاهی که به درخواست یک دانشجوی جوان تئاتری می‌شود، متفاوت است و این تفاوت همان مولفه‌ای است که هنرمند شاخص را شاخص کرده از جمله رزومه موفق در عرصه کارگردانی اما نباید مجال حضور از جوانان گرفته شود. متاسفانه بعضی دوستان حرفه‌ای تئاتر فراخوان تئاتر شهر را با فراخوان جشنواره اشتباه می‌گیرند. در حالیکه فراخوان تئاتر فرصت درخواست را برای همگان ایجاد می‌کند تا جایی که امکان دارد با همه عادلانه و در شان و شخصیت‌شان باشد و چنانچه کسی متقاضی اجرا در این مجموعه است، اثر خود را ارایه دهد. ما در بخش حرفه‌ای ابتدا اکتفا می‌کنیم به متن نمایش و سپس کارگردان و در آخر گروه اجرایی. در بخش جوانان که اولین بار می‌خواهند در این مجموعه اجرا داشته باشند، در فراخوان اعلام کردیم صرفا باید طرح نمایش و ایده کارگردانی خود را ارسال کنند و نه نمایشنامه کامل. اگر طرحی قابلیت داشته باشد، می‌گوییم و از گروه می‌خواهیم در صورت موافقت، کار را آماده بازبینی کنند و چنانچه کار از لحاظ اجرایی کیفیت لازم جهت اجرا در تئاتر شهر را داشت، در جدول اجراها قرار بگیرد . امیدواریم امسال با برگزاری اولین رویداد فرهنگی،تئاتر شهر ویژه جوانان بین سنین ۲۲ تا ۳۷ سال در قالب طرحی در تالار قشقایی میزبان عزیزان باشیم که انشاا... به زودی در این زمینه اطلاعات کامل داده خواهد شد .

سال گذشته با فاصله چند ماه دو فراخوان منتشر شد بدون اینکه خروجی فراخوان اول را دیده باشیم و این پرسش‌برانگیز است.

قرار نبود در سال دو فراخوان بدهیم. در فراخوان اول اتفاق خوبی افتاد و علاوه بر آن گفتم اگر کارهایی که از قبل مانده، کیفیت لازم را داشته باشد، می‌توانند اجرای خود را انجام بدهند. برنامه‌ریزی عمده ما غیر از کار آقای مساوات و نمایش «پدر»، برای نیم سال دوم بود و کارهای منتخب و تنظیم جدول، بر اساس فراخوان اولی بود که تا تیر ۱۴۰۲ را برنامه‌ریزی کرده بودیم. اما با توجه به اتفاقات اجتماعی و انصراف یکسری از دوستان، به ناچار فراخوان دوم را منتشر کردیم.

در همین فراخوان، کار گروهی علیرغم پذیرش در شورای تئاترشهر در شورای نظارت پذیرفته نشده و از گروه خواسته شده متن دیگری جایگزین کند ولی متن دوم پذیرفته نشده و نوبت اجرای این گروه از دست رفته در حالیکه رویه تئاتر ما این گونه بوده که نوبت اجرا حفظ می‌شده و گروه کار دیگری ارایه می‌کرده.

 تئاتر شهر فراخوانی داده و دوستان متنی ارسال کردند. ما بر اساس متن و نه شخص ، نوبت اجرا داده‌ایم. اینجا متر و معیار همان‌طور که اشاره کردم، ابتدا متن است اما در آن شکلی که شما می‌گویید، مثل این است که افراد سالانه حتی بدون متن هم نوبت اجرا برای خود رزرو می‌کنند و اعتقاد دارند چنانچه متن‌شان در شورای نظارت رد شود باید نوبت اجرا تا هر زمان برای آنها حفظ شود. شما بفرمائید آیا تئاتر شهر باید همچنان منتظر بماند تا شاید متن بعدی و بعدی این بزرگواران از شورای نظارت مجوز بگیرد یا نه؟ به نظر من اگر قبلا چنین رویه‌ای بوده، غلط بوده . من بر این باورم تئاتر مختص عده محدودی از هنرمندان نیست و به عموم هنرمندان تعلق دارد و با توجه به کمبود سالن و تقاضای اجرای زیاد ، باید معیار مشخصی برای پذیرش آثار داشته باشیم که دور از هر گونه نگاه سلیقه‌ای و منحصر به فرد باشد.

 چرا اعضای شورای هنری تئاتر شهر را معرفی نمی‌کنید؟

در شرایط فعلی ارزیابی، ضرورتی برای معرفی اعضای شورای هنری تئاتر شهر احساس نمی‌کنم چون شاید در این زمینه لابی کاری‌هایی رخ بدهد. در دوره قبل یکی دو مورد را معرفی کردیم که دیدیم بعضی گروه‌ها با کارشناسان تماس می‌گیرند و پیگیر کارشان می‌شوند در حالیکه مرجع پاسخگویی، تئاترشهر است.

پارسال تالار اصلی ۶ ماه خالی مانده بود و برنامه این تالار برای امسال هم همچنان مبهم است.

شش ماه که نشد. از اواسط مهر که اجرای «پدر» نیمه کاره ماند به همان دلایلی که اشاره شد، مدتی خالی بود و سپس در ایام فاطمیه یک نمایش مناسبتی به نام «هتل ریتاج» داشتیم و بعد هم که میزبان جشنواره فجر بودیم. به هر حال به واسطه یکسری جشنواره‌ها، گسستگی‌هایی در برنامه تالارها داریم اما در عمل اتفاقی که مد نظر ما بود، رخ نداد. امسال هم بعد از «مکبث زار» که با استقبال نسبی مخاطبان مواجه شده، امیدواریم میزبان دو نمایش خوب و پر مخاطب دیگر باشیم . بعد از این دو اثر نیز میزبان جشنواره نمایش عروسکی هستیم و پس از آن به مناسبت ماه محرم و صفر یکی دو نمایش مناسبتی داریم و بعد هم قرار است نمایش «پدر» اجرا بشود. در رابطه با نمایش «پدر» باید توضیح بدهم که درخواست از سوی تئاتر شهر به شورای نظارت مرکز هنرهای نمایشی ارسال شده. امیدوارم هر چه سریع‌تر از سوی این شورا جواب داده شود تا ما بتوانیم با گروه برای زمان مورد نظر تفاهم‌نامه امضا کنیم . مهر ماه نمایش «همه پرندگان» آقای دکتر خاکی پس از مراحل قانونی در نوبت اجرا خواهد بود و پس از آن جشنواره آیینی و سنتی و بعد نمایش «گالیله». البته پس از مذاکره با کارگردان محترم در رابطه با بازیگران و عوامل اجرا و سپس میزبان جشنواره فجر هستیم .

 آیا تصمیم ندارید سراغ هنرمندانی مانند کورش نریمانی یا نادر برهانی مرند و این طیف از هنرمندان هم بروید؟

 بله آقای کورش نریمانی یک روز برای دیدن نمایشی به تئاتر شهر آمده بودند و اتفاقا دعوت‌شان کردم اما دوستانی مانند ایشان که در سطح سناریونویسی حرفه‌ای فعالیت می‌کنند، به این نتیجه رسیده‌اند که تئاتر برایشان توجیه اقتصادی آنچنانی ندارد. بدشان نمی‌آید که برای حال خوش خودشان، تئاتری هم کار کنند ولی در اولویت‌شان نیست.

یکی از کارگردان‌هایی که پیش از اتفاقات سال گذشته به دلیل مشکلاتی، از اجرای خود انصراف داد، آقای رضایی‌راد بود و در نامه انصراف‌شان اشاره شده بود که گروه اجرایی اجازه نداشته نام نویسنده کار، خانم نغمه ثمینی را عنوان کند. با توجه به اینکه گفته شده در چند وقتی اخیر مذاکرات خوبی برای حل مشکل هنرمندانی که اجازه فعالیت نداشته‌اند، صورت گرفته ، صرف‌نظر از تصمیم گروه اجرایی، ممکن است شما دوباره پیگیر اجرای کاری از ایشان شوید؟

کاملا. اگر از طرف ما مساله‌ای به نتیجه برسد، قطعا همه تلاش خود را به کار خواهیم بست. درباره نمایش «گزارش زنان تروا» همان گونه که قبلا توضیح داده بودیم، اجرای ایشان در زمان مدیریت قبلی مجموعه، آقای ابراهیم گله دارزاده در جدول اجراهای تئاتر شهر قرار گرفته بود و من نیز به دلیل احترامی که برای آقای رضایی راد قائلم، به برنامه ایشان پایبند بودم. وقتی متن را به شورای نظارت فرستادیم، به چند مورد اصلاحی برخورد و شورا اعلام کرد اسم خانم ثمینی نباشد. در ابتدای امر آقای رضایی راد پذیرفت تا اینکه بعد از چند ماه توسط دستیارشان اعلام شد ایشان از اجرای نمایش انصراف داده‌اند و یکی از دلایل انصراف‌شان ماجرای نام خانم ثمینی بود. دو مساله برایم به وجود آمد؛ اگر مساله، اسم خانم ثمینی بود، همان روزی که شورا اعلام کرد، باید اسم ایشان نباشد، چرا آقای رضایی راد انصراف ندادند و چرا دو ماه بعد این موضوع را اعلام کردند و به استناد آن انصراف دادند و دیگر اینکه کمی بعد، اخباری منتشر شد که ایشان با یک شبکه نمایش خانگی قراردادی برای نگارش یک سریال دارند و البته بنده نمی‌دانم چقدر این موضوع صحت دارد یا خیر؟ اما اگر واقعیت داشته باشد، تناقض بی‌پاسخی است . از نظر تئاتر شهر همانطور که قبلا اشاره کردم، هیچ‌کس برای کار کردن ممنوعیتی ندارد و همه می‌توانند تقاضای اجرا بدهند و ما تقاضایشان را به شورای نظارت می‌فرستیم. اگر دوستان از قبل، پیش‌داوری کنند که ممنوع‌الفعالیت هستیم و تئاترشهر را در اختیارمان قرار نمی‌دهند، در حق خودشان ظلم کرده‌اند. هنرمند درخواست خود را می‌دهد و اگر به هر دلیلی رد شد، کمترین فایده‌اش این است که به استناد درخواست خود، می‌تواند ادعا کند درخواستش را داده ولی اجازه کار نداده‌اند اما اینکه بدون ارایه درخواستی بگویند به ما اجازه کار نمی‌دهند، کمی غیرمنطقی است.

 این تناقضی که می‌گویید در رفتار هنرمندان می‌بینید، در شوراهای نظارت هم دیده می‌شود. همان زمان که بحث آن سریال مطرح شد، این تناقض به وجود آمد که اگر خانم ثمینی در تئاتر اجازه فعالیت ندارد، چگونه می‌تواند سریال بنویسد؟

بنده در این خصوص که می‌فرمائید خانم ثمینی در تئاتر اجازه کار ندارند اما برای سریال می‌توانند بنویسند، اطلاعی ندارم. به نظرم در این خصوص و مسائلی که مربوط به شورای نظارت است، بهتر است مدیرکل محترم هنرهای نمایشی و رئیس شورای نظارت پاسخگو باشند.

 تئاترشهر برای همه ما خیلی عزیز است. ولی صرف نظر از اتفاقات چند ماه گذشته، مدت‌هاست این مجموعه طراوات گذشته خود را نداشته و هیجانی که برای دیدن کار در این مجموعه داشتیم، فروکش کرده. به عنوان مدیر مجموعه چه می‌توانید بکنید که حال تئاترشهر بهتر شود و هنرمندان دوباره شوق کار کردن در آن پیدا کنند ؟

چند عامل وجود دارد. قبل از شرایط اجتماعی پارسال، کرونا بود. نمی‌خواهم زحمات مدیران قبلی را زیر سئوال ببرم چون هر مدیری تلاش می‌کند اتفاقات خوبی رقم بزند و ولی گاه به دلایلی نمی‌شود. بخش عمده‌ای از حال خوب، با اجراهای خوب ایجاد می‌شود. بخش دیگر هم به محیط پیرامون تئاترشهر برمی‌گردد و اینکه فضای خوبی ندارد و برای گروه‌های نمایشی و تماشاگران آزاردهنده است.

پیگیری‌هایی که برای سر و سامان دادن به فضای بیرونی انجام می‌دادید، به کجا رسید؟

 اگر آقای شهردار تهران روزی به پیرامون تئاتر شهر سری بزند، به نظرم خودشان متوجه این همه فریاد هنرمندان در راستای مطالبه از شهرداری در خصوص پیرامون تئاتر شهر می‌شوند. چون ما که هرچه در رابطه با حریم تئاتر شهر پیگیر می‌شویم، گویا قرار نیست به نتیجه برسد ولی به عنوان مدیر مجموعه، انتقاد دارم به جهت اینکه ماه دوم سال جدید را پشت سر می‌گذاریم و حتی برای اجرایی شدن طرح مصوب خودشان هم قدمی برنمی‌دارند و بدتر از آن، حضور دستفروشانی است که شکل یک محیط فرهنگی را از تئاتر شهر گرفته‌اند. مگر در طول این سال‌ها توانسته‌ایم تئاتر شهر دومی بسازیم، باید همین را که داریم، حفظ و محافظت کنیم. اگر امروز تئاتر شهر از بابت کمبود تماشاگر مورد انتقاد قرار می‌گیرد، بخشی از این ماجرا به دلیل حضور همین افرادی است که پیرامون این مجموعه امنیت را از تماشاگر سلب می‌کنند و مسئولان شهری اعم از شورای شهر و شهرداری و شاید نیروی انتظامی به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشند. غافل نباشیم این مجموعه دارای قدمت تاریخی است و سالیانه میزبان گردشگران خارجی و همچنین در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر هنرمندانی از کشورهای گوناگون است . اگر قرار است با همزمانی جشن انقلاب میزبان میهمانان و هنرمندان خارجی باشیم، باید بدانیم که آنها جدای از تئاتر، پیرامون مکان اجرا را هم می‌بینند . تماشاگر به این مکان می‌آید تا اثری فرهنگی ببیند اما قبل از آن ذهن و مشامش آنچنان لبریز از اتفاقات غیر فرهنگی می‌شود که از آمدن به این مکان پشیمان می‌شود.

 اما آقای وزیر هم که تاکید داشتند این مساله حل شود.

 از خرداد سال گذشته که به تئاتر شهر آمدم، در گفتگوهایی که با آقای دکتر اسماعیلی، وزیر محترم ارشاد داشتیم، بازسازی کل مجموعه را درخواست کردیم و ایشان در همان مقطع تاکید کردند که حتما انجام بشود ولی نمی‌دانم به چه علت هنوز دستور ایشان اجرایی نشده و مجموعه از نظر تجهیزاتی و امکانات ساختمانی و ایمنی مشکلاتی دارد و روز به روز فرسوده‌تر می‌شود و نیازمند توجهی ویژه است. در این مدت فقط بخش عمرانی وزارت‌خانه ، مبلغی جزیی را ـ حدود یک میلیارد و اندی ـ برای بازسازی اولیه در نظر گرفتند که توانستیم کف راهروهای پایین و یک بال سرویس‌های بهداشتی را بازسازی کنیم ولی این بودجه به پایان رسید و بخشی از همان بازسازی باقی مانده است و امسال هم برای ساختن سرویس بهداشتی آن طرف، مبلغ جزیی دیگری در نظر گرفته‌اند که باید دید وضعیت بودجه چگونه خواهد بود. در این مدت پیرو پیگیری‌های مدیران قبل، با میراث فرهنگی پیگیری کردیم و مصوبه حریم تئاتر شهر را به صورت مکتوب گرفتیم یعنی الان حریم تئاترشهر سندی دارد که مصوب شورای حریم میراث فرهنگی است.

و سخن پایانی؟

 درباره شیوه حمایت از تئاتر پرسش‌هایی وجود دارد . نظر شخصی بنده بر این است که حمایت باید جهت زیر ساخت‌های تئاتر صورت بگیرد نه اینکه با مبالغی از دوستان حمایت شود . شرایطی که ممکن است در مواردی موجب ایجاد شائبه‌ها  و حاشیه‌های متعددی هم شود . بنده در این مورد صرفا نظر شخصی خودم را عرض کردم .

و نکته آخر اینکه بعضی دوستان، تئاتر شهر را با سالن‌های خصوصی قیاس می‌کنند. در هیچ کجای دنیا دغدغه تئاترشهرها درآمدزایی نیست. دولت‌ها و بخصوص شهرداری‌ها برای اجرای تئاتر یارانه می‌دهند که سالن‌های تئاتر خالی نماند. حال اگر ما به جای بلیت ۳۰۰ هزار تومانی، بلیت ۱۵۰ هزار تومانی در نظر می‌گیریم، نباید این را نقد کرد که درآمد تئاترشهر از هزینه‌هایش کمتر است چراکه رسالت تئاتر شهر در راستای حمایت از تئاتر است نه پول درآوردن و قرار نیست این مجموعه با همان سیستم تئاترهای خصوصی اداره شود. تمام هنرمندان عرصه تئاتر برای بنده و همکارانم دارای ارزش و اهمیت فراوانی هستند، اما من خواهشمندم دوستان بزرگوار لطفا رسالت تئاتر شهر را در نظر داشته باشند. دوستانی که دنبال سنجش نوع فعالیت‌ها هستند و طی پیام‌هایی در فضای مجازی، خواستار پاسخ بنده شده‌اند، بدانند که صلاح دیدم طی گفتگویی مطبوعاتی با یک رسانه رسمی، این موضوع را اعلام کنم تا آنان که در جستجوی حقیقت هستند و نه حاشیه، از همین جا در جریان موضوعات قرار بگیرند.