گفت‌وگو با نویسنده و کارگردان نمایش «جریان»
به تماشای تئاتری که رویکرد سیاسی - اجتماعی دارد
چالش های یک کارگردان درباره زندگی انسان در دنیای معاصر
علیرضا معروفی، نویسنده و کارگردان نمایش «جریان» دغدغه‌اش از نوشتن و کارگردانی این اثر، نگاهی نو به موضوع انسان دانست و گفت ترجیح می‌دهم نوشته‌های خودم را کارگردانی کنم چون از آن‌ها درک کامل و جامع دارم.
به گزارش روابط عمومی مجموعه تئاتر شهر به نقل از ایران تئاتر، علیرضا معروفی نویسنده و کارگردان جوانی که این سال‌ها در بیشتر آثارش با رویکرد و نگاهی نو به موضوع جنگ پرداخته است، این بار با اثری متفاوت و انسان‌محور به صحنه سالن اصلی تئاتر شهر آمده است.
علیرضا معروفی، نمایش «جریان» را اثری انسان‌محور دانست و گفت: «این اثر رویکردی سیاسی- اجتماعی دارد ولی درواقع بیش از هر چیز به موضوع انسان می‌پردازد و نگاه به انسان در این نمایش زاویه‌ای تازه دارد و انگار خود «جریان» مرا به سمتی که دلخواهش بود کشاند، به لحاظ محتوا و حال و هوا از آخرین آثارم فاصله دارد و بسیار متفاوت است؛ درواقع «جریان» نمایشی است برای انسان و ممکن است هرکس برداشت خودش را از کار داشته باشد اما دغدغه من از نوشتن و کارگردانی این متن، انسان است.»
او با اشاره به اینکه جنگ همواره دغدغه من خواهد بود، افزود: «در مورد سایر آثار من هم می‌توان گفت مخاطب با یک قصه جنگی همیشگی مواجه نبود؛ من همواره سعی کردم از قالب کلیشه‌ای خارج شوم و دست روی نقاطی از جنگ بگذارم که کمتر به آن پرداخته شده است اما جنگ همواره دغدغه من است و هرلحظه ممکن است دوباره بخواهم اثری با این موضوع تولید کنم.»
این کارگردان جوان درباره داستان نمایش «جریان» گفت: «قصه در اوایل دهه 1370 می‌گذرد و مصطفی یک نویسنده و مستندساز است که وقتی علیه یک جریان مطالبی را منتشر می‌کند، دچار مشکلاتی می‌شود و چالش‌هایی پیش می‌آید که قصه را پیش می‌برد. هر فردی از جامعه می‌تواند جای مصطفی باشد چون مسائل مطرح‌شده در این نمایش ممکن است برای هر کسی در هر جایگاهی پیش بیاید و شاید بتوان گفت نمایش «جریان» به‌نوعی پلی بین امروز و گذشته است.»
معروفی که عموماً متن آثارش را خودش نوشته و کارگردانی کرده است، دراین‌باره توضیح داد: «من هنگامی‌که می‌نویسم، کاملاً رئالیستی می‌نویسم و در آن زمان به نحوه اجرا فکر نمی‌کنم، چون لحظه‌ای که می‌نویسم، صرفا نویسنده‌ام و بعدازاینکه نوشتن تمام شد، در قالب و جایگاه کارگردان قرار می‌گیرم و به شیوه اجرایی فکر می‌کنم. ترجیح می‌دهم نوشته‌های خودم را کارگردانی کنم چون از آن‌ها درک کامل و جامع دارم. ولی شاید روزی در مدیاهایی به‌جز تئاتر، نویسنده‌ای پیدا کنم که حرف‌های مشترک داشته باشیم و او بنویسد و من کارگردانی کنم.»
او درباره حذف دکور در نمایش «جریان» گفت: «به‌طورکلی می‌خواستم به‌دوراز کلیشه‌های معمول سالن‌های بزرگی چون تالار وحدت و سالن اصلی تئاتر شهر، اجرایی نو روی صحنه بیاورم. با حذف کامل ابزار و دکور تماشاگر صرفاً با موضوع مهم‌تری روبه‌رو می‌شود؛ بازیگر، کلام، فرم و حرکت. من احساس می‌کنم در این بی‌چیزی خیلی راحت‌تر و تأثیرگذارتر می‌توانم حرفم را به مخاطب بزنم و از دغدغه‌های مشترک‌مان بگویم؛ ازاین‌رو همه‌چیز را حذف کردم، حتی دستور صحنه‌ها را بازیگران می‌گویند و فضای از پیش تعیین‌شده‌ای را روی صحنه نشان نمی‌دهم تا مخاطب خودش همراه شود و فضا را آن‌گونه که دوست دارد تصور کند.»
علیرضا معروفی که در بخشی از میزانسن‌های نمایشش از فضا و راه‌پله‌های بین صندلی‌ها هم استفاده کرده است، دراین‌باره این‌گونه توضیح داد: «میزانسن‌ها روی صحنه بیشتر به‌صورت حرکتی و ۹۰ درجه است و احساس کردم در نمایش «جریان» برای اینکه مخاطب ارتباط ملموس‌تری با نمایش بگیرد، نیاز است از تکنیک فاصله‌گذاری استفاده کنم تا تماشاگر خودش را در اثر ببیند.»
او همچنین درباره شیوه اجرایی افزود: «نمی‌خواستم اجرای خطی داشته باشم و در ساختار اجرایی این نمایش هم مانند بیشتر آثارم از شکست زمان استفاده کردم چون حس تعلیقی را که ایجاد می‌شود و ذهن مخاطب را وادار به جست‌وجو و درک مفاهیم می‌کند، بسیار دوست دارم.»
کارگردان نمایش «جریان»، انتخاب بازیگران این اثر را بر اساس توانایی‌های‌شان دانست و گفت: «من همیشه برای اجرای تئاتر در وهله اول بازیگرانی می‌خواهم که ابزارهای قوی داشته باشند، یعنی بیان، بدن و حس. همچنین مناسب نقشی باشند که قرار است بازی کنند. صرفاً شهرت یا محبوبیت بازیگران برای من گزینه نخست نیست. در نمایش «جریان» خیلی خوشحالم که در کنار بازیگران همیشگی گروهم، با چهره‌های شناخته‌شده تئاتر هم همکاری کردم.
به‌عنوان‌مثال، خسرو احمدی بازیگر پیشکسوت و توانمند، گزینه بسیار مناسبی برای نقش دشواری است که در «جریان» بازی می‌کند و روزبه حصاری با اینکه بیشتر افراد جامعه او را با ایفای نقشی در سریال «بچه مهندس» می‌شناسند اما من بازی‌اش را در تئاتر دیده بودم و گزینه اول من برای نقش مصطفی بود و خوشبختانه پذیرفت و تمام آنچه را در ذهن من بود، روی صحنه نشان داد.»
معروفی گسترش و تنوع موضوعی نمایش‌ها را امری پیش‌برنده دانست و در پایان گفت: «تأکید من بر ارائه یک درام فرمالیستی برای واشکافی پدیده‌های انسانی است و امیدوارم با مخاطبانی که در این شب‌ها به تماشای نمایش ما نشستند، به زبان و فهم مشترکی رسیده باشیم.»