گفت‌وگو با نویسنده و کارگردان «دور»
وحید نفر: تئاتر باید آینه‌ای برای تماشاگر باشد
وحید نفر، نویسنده و کارگردان نمایش «دور» با بیان اینکه تئاتر باید آینه‌ای برای تماشاگر باشد، گفت اینکه تماشاگر با رضایت و با یک فضای ذهنی متفاوت از زمانی که وارد سالن شده است، از سالن اجرا خارج شود، از فاکتورهای موفقیت یک نمایش به شمار می‌رود.
به گزارش ایران‌تئاتر، نمایش «دور» به نویسندگی و کارگردانی وحید نفر از هفتم آذر تا هفتم دی در سالن قشقایی تئاتر شهر روی صحنه است.
«دور» روایت سربازی است که پایش روی مین رفته و اطرافیان او در تلاش‌اند تا با خنثی کردن مین، او را به مجلس عروسی‌اش رهسپار کنند.
نویسنده و کارگردان این اثر، تماشاگر را با موقعیتی کمدی تراژدی روبه‌رو و همراه می‌کند.
وحید نفر درباره موضوع این نمایش گفت: «دور» به زندگی آدم‌هایی اشاره دارد که در دوره جنگ زندگی کرده و زندگی‌شان تحت تاثیر این اتفاق قرار گرفته است. افرادی که تحت هر شرایطی سعی می‌کنند به زندگی امیدوار باشند.»
او ادامه داد: «برای من، پرداختن به روایت آدم‌هایی که در میان التهاب جنگ، زندگی بخشیده و امید می‌دهند از پرداختن به مسائل جنگی مهم‌تر است. به نمایش گذاشتن آدم‌هایی که خصایص انسانی‌شان در موقعیت‌های سخت بیشتر نمود دارد.»
این هنرمند با بیان اینکه قصه این اثر بر اساس واقعیت است، افزود: «ایده یک خطی نمایشنامه پس از تماشای یک فیلم سینمایی به ذهن من رسید. درواقع کار براساس طرحی یک خطی شکل گرفت و پس از چندین بار بازنویسی و اتود کارگاهی پیش رفتیم تا به یک شاکله قابل قبول از نمایشی کردن یک موقعیت داستانی دست پیدا کنیم.»
نفر درباره انتخاب بازیگران گفت: «به نظر تمامی استادان عرصه هنرهای نمایشی مهم‌ترین عمل کارگردان بعد از انتخاب یک متن خوب، انتخاب درست بازیگر است. من سال‌های زیادی با بازیگرانی که اکنون در نمایش «دور» با من همراه هستند، همکاری داشته و شناخت خوبی از آن‌ها و توانایی‌شان در این زمینه دارم. آن‌ها بسیار درست، به‌موقع و پویا در شکل‌گیری نقش و جلو بردن کار کمک کردند و قطعا شناخت و اعتماد دوطرفه و کامل بازیگر و کارگردان به یکدیگر تاثیر خود را به بهترین شکل روی صحنه خواهد گذاشت.»
به گفته این هنرمند، گروه نمایش با توجه به شرایط محدود و دواجرایی بودن سالن قشقایی برای طراحی صحنه به سمت مینی‌مالیسم حرکت کرده‌اند؛ چراکه در این شرایط نمی‌توان از فضای ناتورالیستی مانند استفاده از خاک و خاکریز و بسیاری از ادوات جنگی بهره برد. درواقع در طراحی تلاش شده است با بهره‌گیری از رنگ، فضاسازی و کمینه‌ترین ابزار، بهترین فضا در ذهن مخاطب ایجاد شود.»
او تاکید کرد: «قطعا تک‌اجرا بودن سالن‌ها شرایط متفاوت و بهتری نسبت به دواجرایی بودن آن‌ها برای گروه نمایشی رقم خواهد زد. در تک‌اجرا، گروه‌ها می‌توانند دکور ثابت و جزئیات بیشتری در طراحی صحنه داشته باشند که این موضوع در تصویرسازی و فضاسازی ذهنی مخاطبان نیز اثربخش است؛ اما باید به این نکته توجه داشت که ما یک تئاتر شهر بیشتر نداریم و متقاضیان بسیاری برای اجرا در این سالن وجود دارند. گروه ما نزدیک به هفت سال منتظر اجرا بود و با هر مدیری صحبت می‌کردیم، با لبخند ما را کنار می‌گذاشت. این اعتماد آقای طاهری، مدیریت مجموعه بود که باعث شد پس از مدت‌ها انتظار، در این زمان به اجرا در این سالن دست پیدا کنیم»
نفر با اشاره به نقش اقتصاد در استفاده از دکور و لزوم راه‌اندازی مجدد کارگاه‌های دکور و لباس گفت: «واقعا هزینه دکور کمرشکن است و کاش دوباره کارگاه دکور تئاترشهر و تالار وحدت به چرخه بهره‌برداری برمی‌گشت. با توجه به شرایط سخت اقتصادی که بر تئاتر حاکم است، طراحی صحنه در حال فراموشی است و تنها امید داریم از تئاتر بی‌چیز به تئاتر بی‌همه‌چیز نرسیم. این موضوع نیازمند مدیریت و حمایت است. تمامی دکورهای حجیم و سنگین تخریب می‌شوند. آهن‌های‌شان فروخته شده و سازه‌های چوبی‌شان دور ریخته می‌شود؛ چراکه هیچ برنامه و فضایی برای نگهداری آن‌ها نیست. ما دیگر گنجینه‌ای که قبلا در این زمینه داشتیم، نداریم.»
او در پاسخ به این سوال که «با توجه به موضوع نمایش از سوی ارگان یا سازمان خاصی مورد حمایت قرار گرفته‌اند؟» توضیح داد: «هیچ حمایتی از کار صورت نگرفته است. ما درباره زندگی، انسان، زندگی و عشق صحبت می‌کنیم و شاید این موضوعات با اهداف و خواسته‌های سازمان‌های مرتبط هم‌خوانی ندارد. شاید هم آن‌قدر مشغول آمارسازی هستند که حتی فرصت تماشای آثار مرتبط را نداشته باشند. جالب است که ما از سازمان‌های غیرانتفاعی و غیرمرتبط بابت خرید بلیت تماس داریم ک البته این موضوع باعث خوشحالی است، زیرا نشان می‌دهد حضور و همراهی مخاطب با کار، مبتنی بر نگاهی موضوعی و مناسبتی اتفاق نمی‌افتد.»
او افزود: «کار اگر قابلیت دیده شدن داشته باشد و به عناصر مهم نمایشی ازجمله اندیشه و بعد سرگرمی توجه کرده باشد، نمی‌توان به آن عنوان سفارشی یا مناسبتی اطلاق کرد و همه دوست خواهند داشت حتی یک‌بار هم که شده به تماشایش بنشینند.»
نویسنده و کارگردان نمایش «دور» گفت: «به‌شخصه کمدی تراژدی را در بیان مفاهیم و ارتباط با مخاطبان موثر می‌دانم. کمدی تراژدی نه کمدی خالص است و نه تراژدی خالص و مخاطب با آن ارتباط بهتری برقرار می‌کند.»
او با اشاره به ویژگی یک نمایش خوب افزود: «به نظر من نمایش خوب، نمایشی است که تماشاگر هنگام ورود به سالن با مشکلات و معضلات پیش روی خود و جامعه، سیاست و اقتصاد مواجه شود و خودش را در آن ببیند. در اصل تئاتر باید آینه‌ای برای تماشاگر باشد و آن‌چنان خوش‌ریتم و سرگرم‌کننده پیش برود که نکات مهم دریافتی به لحاظ فرهنگی را در نقطه مورد هدف کارگردان و نویسنده به مخاطبان پیشکش کرده و او نیز با پیش‌زمینه‌هایی که در روند نمایش برایش ساخته شده است، پذیرای آن باشد.»
این هنرمند ادامه داد: «باید به این نکته توجه داشت که تماشاگر با رضایت و با یک فضای ذهنی متفاوت از زمانی که وارد سالن شده است، از سالن اجرا خارج شود چراکه این از فاکتورهای موفقیت یک نمایش خواهد بود.»
نویسنده و کارگردان نمایش «دور» گفت: «به عنوان کارگردان همواره تلاش می‌کنم تمام اهداف مدنظرم را تا شب اول اجرا روی کار پیاده کنم و ریزه‌کاری‌هایی را که باقی می‌ماند نیز در اجراهای شب اول یادآوری کرده و کار را به گروه کارگردانی بسپارم. در اصل بعد از چند اجرای اول دیگر به عنوان تماشاگر در سالن حضور دارم و مدیریت اجرا به دست عوامل صحنه می‌افتد. این بازیگران و عوامل فنی هستند که از اول اجرا پیش‌برنده خواهند بود و من دیگر عملا کاری انجام نمی‌دهم.»
او که این روزها در نمایش «همکارها» به عنوان بازیگر روی صحنه است، درباره مدیریت حضور همزمان در دو اجرا به عنوان کارگردان و بازیگر توضیح داد: «به‌شخصه برای من جالب نیست که همزمان در دو اثر حضور داشته باشم اما متاسفانه شرایط اقتصادی بد و ناخوشایند تئاتر راه دیگری برای من و دیگر همکارانم باقی نمی‌گذارد. البته مهم‌ترین دلیل حضورم در نمایش «همکارها» علاقه‌ای است که به نقش دارم.»
وحید نفر در پایان سخنانش گفت: «هیچ‌وقت دوست ندارم غر بزنم. به قول دکتر قطب‌الدین صادقی، دنیا پشیزی برای غم و اندوه شما ارزش قائل نیست و تنها اینکه چطور خود را از این غم بیرون می‌کشید، ارزشمند است. با این توصیف تنها امیدوارم که تئاتر برای همیشه ماندگار باشد و شاهد شرایط بهتری برای این هنر باشیم.»
گفت‌وگو: نگار امیری