دو شخصیت از داستان چگونه حذف شدند

«پوچ گرایی همچون ساموئل بکت جهان را اساسا مبهم می داند، سورئالیست سرخوشی چون ریچارد براتیگان آن را متضاد می بیند، اما به نظر دونالد بارتلمی جهان هر دوی اینهاست، داستان های او هیج کجا جهان را به تمامی قبول یا رد نمی کنند.» چالرز مالزورث- منتقد آمریکایی
نمایشنامه مراسمی برای یک دوست براساس داستان کوتاه دونالد بارتلمی(1931-1989) با نام « بعضی از ما دوستمون کلبی را تهدید می کردیم» از مجموعه داستان های آماتور(1976) نگاشته شده است.
در دنیای بارتلمی قوانین جامعه مدرن و گرایش های انسانی به چالش کشیده می شود.
مفاهیم کلماتی همچون قانون که انسان خود آن را وضع می کند و خود موظف به رعایت و اجرای آن می شود و دوستی که حلقه ی اتصال حسی و روانی میان انسان هاست و حدود قدرشناسی و مسئولیت پذیری افراد را مشخص می کند، متفاوت و مخدوش به نظر می رسد.
زبان و کاربرد آن ، محور اصلی نوشتار بارتلمی است. زبانی که به وسیله ی آن با طرد هرگونه رویکرد سنتی به طرح، شخصیت، زمان و مکان، صرف و نحو یا استعاره و تشبیه و نفی تمایز کلیشه ی میان «واقعی» و «داستانی» به جایگاه جدیدی دست می یابد.
در اقتباس از داستان اشاره شده و نگارش نمایشنامه مراسمی برای یک دوست سعی بسیار شد تا برگردان روایت به رویداد و کنش دیداری ، شخصیت پردازی ، دراماتیک کردن داستان و دیالوگ نویسی به گونه ای تحقق یابد که پلات اولیه حفظ شود.
حذف دو شخصیت از داستان و طراحی چهار شخصیت جدید و موثر در پیشبرد درام ، یاریگری بود تا دنیای عجیب و بی معنای خلق شده ، هولناک تر جلوه کند. داستان بارتلمی به گونه ای جلو می رود که در آن نیازی به حضور زنان احساس نمی شود . در حالی که در نمایشنامه چالش میان زن و مرد و بروز مفاهیمی مثل عشق و وفاداری در سایه ی جامعه ای متضاد و مبهم ، ضروری به نظر می رسید.
دنیای بارتلمی در این داستان دنیایی سکولار است ، دنیایی خالی از گرایش های معنوی و ماورایی و ساکنانش برای میل به خواسته های مستبدانه خود دستاویزهایی چون قانون و دوستی را کافی می دانند اما در نمایشنامه دنیایی خلق شده که شخصیت ها برای رسیدن به اهداف سلطه جویانه خود از معنویات هم به همان اندازه سود می برند.
و سخن آخر اینکه نمایشنامه مراسمی برای یک دوست ، بازآفرینی است مبتنی بر نظام زیبایی شناختی ،جهان بینی و دیدگاه نگارنده که توسط گروه کارگاه تجربی نمایش ، به گونه ای خلاقانه وارزشمند ، به اجرا درآمده و امید است به رغم تمام کاستی ها، شایسته عنایت و توجه هنرمندان فرهیخته باشد.
ملیحه مرادی جعفری
مردادماه 1390