آیین نکوداشت شهید قشقایی در تئاتر شهر؛
هنرمندانی چون شهید قشقایی نقشی ویژه در پیروزی انقلاب اسلامی دارند
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم نکوداشت شهید قشقایی گفت: افراد بیشماری همچون شهید قشقایی در عصر روشنگری مردم نقش خود را ایفا کردند و موجب انسجام و وحدت میان ایرانیان در راه رسیدن به آرمانی یعنی ایرانی آزاد و مستقل شدند.
مراسم نکوداشت شهید حسین قشقایی از هنرمندان عرصه تئاتر که سال ۵۷ و در جریان انقلاب اسلامی به درجه رفیع شهادت نائل آمده بود، شامگاه امروز شنبه ۲۹ دی در تالار قشقایی مجموعه تئاتر شهر که به نام این شهید مزین شده برگزار شد.
سیدعباس صالحی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدمجتبی حسینی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرام کرمی؛ مدیرکل هنرهای نمایشی ارشاد، حمید نیلی مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران، حجتالاسلام والمسلمین قمی؛ رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، مجید رجبی معمار؛ مدیرعامل خانه هنرمندان ایران، سردار حسین دهقان؛ مشاور فرماندهی کل قوا، مهدی افضلی مدیرعامل موسسه توسعه هنرهای معاصر، حمید شاهآبادی؛ معاون صدای رسانه ملی، قادر آشنا رییس موسسه نمایشگاههای ایران، سعید اسدی مدیر مجموعه تئاتر شهر، حجتالاسلام ابوترابی امام جمعه موقت تهران، سیدمرتضی حسینی نماینده بنیاد شهید، امیر نصیربیگی رئیس سازمان بسیج هنرمندان، محسن سلیمانی مدیر انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، همچنین هنرمندان و شخصیتهایی چون قطب الدین صادقی، اسماعیل خلج، داود فتحعلی بیگی، شهرام گیلآبادی مدیرعامل خانه تئاتر، ایرج راد، محمود عزیزی، تاجبخش فنائیان، کوروش زارعی، اصغر همت،از حاضرین در این مراسم بودند.
باید بیش از پیش به حضور جامعه هنری در عرصههای گوناگون انقلاب اسلامی بپردازیم
سید عباس صالحی اولین سخنران این برنامه بود. او در ابتدای سخنانش در این مراسم گفت: انقلاب اسلامی ایران با ویژگیهای متعددی تعریف میشود که البته از جمله مهمترین این ویژگیها، حضور اقشار وسیع اجتماع در وقوع آن بود؛ انقلابی که که به حق آن را باید رستاخیز اجتماعی ملت ایران در برههای از تاریخ معاصر نامید. ما در جریان انقلاب اسلامی شاهد مجموعههایی متکثر از قشرهای گوناگون مردم در صحنه مبارزات بودیم که از این میان میتوان به قشر فرهنگی و هنری نیز اشاره کنیم که البته آنها حضوری کمی متفاوتتر از حضور آحاد مردم در خیابانها داشتند که از آن جمله میتوان به رفتار معنادار اهالی رسانه و مطبوعات در جریانسازی اجتماعی اشاره کرد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخشی دیگر از سخنانش با اشاره به نقش رسانهها در جریان مبارزات انقلاب بیان کرد: گاه با اعتصاب و سکوت خبری اهالی رسانه که از ۴ روز تا ۴ ماه به طول میانجامید، مواجه میشدیم و گاه با کثرت اخباری که آنها به منظور تنویر افکار عمومی از پرداختن به کوچکترین وقایع منجر به وقوع انقلاب اسلامی غفلت نمیکردند و باید گفت که به این واسطه اهالی رسانه و مطبوعات پیشقراولان حضور جامعه هنری در عرصه مبارزات علیه رژیم طاغوت بودند.
صالحی در ادامه در خصوص نقش فعالیتهای هنری در مسیر مبارزات انقلاب اظهار کرد: : سرود و موسیقی به عنوان یکی از مظاهر هنری در دهههای ۴۰ و ۵۰ نیز از مؤثرترین کارکردها را در جریان مبارزات انقلابی ایفا کرد و با موضوعات و در قالب ژانرهای گوناگون همراه با مردم انقلابی در کلام و آوا مظهری از حس و شعور فزاینده سیر پرخروش حرکت انقلابیون را راهبری و سامان بخشید و به آن انسجام و قوام لازم داد که البته این سیر از ۲۸ مرداد سال ۳۲ در جریان ساخت آثار موسیقایی با تم و موضوع سیاسی آغاز شد، اما همانطور که اشاره شد در دو دهه ۴۰ و ۵۰ به اوج خود رسید. انقلاب اسلامی اساساً انقلاب شعر و شعور توأمان مردم ایران است. بین شعر و شعار جاری بر لبان مردم کوی و برزن که علیه رژیم طاغوت دست به قیام زده بودند، نسبتی شکل گرفت که بیبدیل است و البته همین شعار به جهت آهنگین بودن در بسیاری از قطعات موسیقی موسوم به موسیقی انقلابی مورد کاربرد قرار گرفت، هر چند که شاید در تدوین و گردآوری همه این آثار تاکنون اهتمام و توجه درخوری صورت نگرفته است. عرصه دیگر هنری که میتوان آن را یکی دیگر از مظاهر تبلور اندیشه و آرمان انقلابی مردم ایران به شمار آورد هنرهای تجسمی، عکاسی و نقاشی است که در این عرصهها و به ویژه در نقاشی هنرمندان با توسل به تکنیکهای سنتی نقاشی در ایران و در گونههایی همچون نقاشی آئینی و سنتی، سقاخانهای و حتی مدرن به ثبتنگاری وقایع انقلاب اسلامی همت گماردند که نمونههایی بیبدیل از این آثار خوشبختانه در گنجینههای مؤسسات و نهادهای فرهنگی و انقلابی حفظ و حراست میشود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در همین ارتباط و با اشاره به دیگر حوزههای فعالیت هنری در این مسیر بیان کرد: هنرهای نمایشی در عرصه فرهنگ و هنر که به ویژه در دهه ۴۰ و ۵۰ در قالبهای سیاسی و اجتماعی به طرح مباحثی روشنگرانه و در راستای رسیدن انقلاب اسلامی به اهداف و آرمانهای بلند خود، کارکرد ویژهای داشت و هنرمندان در آن بدون ترس و واهمهای به موضوعات نقادانه پرداختند که رهگشای حرکت عظیم ملت ایران در جریان انقلاب اسلامی بود. به این واسطه است که باید گفت انقلاب بزرگ ملت ایران در سال ۵۷ بدون تبیین نقش هنرمندان در به ثمر رساندن آن قابل روایت نیست و باید بگویم که در آن مقطع هر هنرمندی از هر مشرب فکری ولو متناقض و ضد یکدیگر با بیان خاص خود به مقابله با تفکر منحط و نامشروع طاغوت پرداخت هر چند که در گام آخر در عین حالی که کلام و بیان ضد یکدیگر داشتند اما بنا به خواستی متحد دست به تولید محصول هنری میزدند.
صالحی در پایان سخنانش نیز با اشاره به مقام شامخ شهید قشقایی گفت: افراد بیشماری همچون شهید قشقایی در آن روزگار و در عصر روشنگری مردم نقش خود را ایفا کردند و موجب انسجام و وحدت میان ایرانیان در راه رسیدن به آرمانی یعنی ایرانی آزاد و مستقل شدند که ما البته در وزارت ارشاد باید بیش از پیش به این حضور فهیم جامعه هنری در عرصههای گوناگون انقلاب اسلامی بپردازیم اما عجالتاً در قالب گردآوری مجموعهای به نام «جلوه جمال» سعی در معرفی شهدای هنرمندی داشتیم که بیشتر مربوط به سالهای منتهی به انقلاب اسلامی بودند.
امروزه و در این دوره زنده کردن نام کسانی مثل شهید قشقایی مهم است
قطبالدین صادقی کارگردان و مدرس که سخنران بعدی این مراسم بود در ابتدای سخنانش گفت: پیش از آنکه با اتمام تحصیلاتم در خارج از کشور به ایران برگردم جز چهره و نامی از شهید قشقایی نمیشناختم و بعد به پرس وجو درباره او پرداختم. بعدتر فهمیدم که او یک شخصیت تئاتری است، نمایشهایی نوشته و دارای شخصیت اجتماعی هم هست. او از آن دست هنرمندانی است که خوشبختی را در فرد جستجو نمیکند و خود و زندگانی را با جامعه گره میزند.
وی در ادامه افزود: پرومته در تئاتر نمونه ازلی همه کسانی است که پیشتاز فداکردن خود در راه جامعه هستند. ایثار جان، زندگانی و پذیرفتن رنج بدون کمترین چشمداشت تعریف همه پرومتههای جوامع است. هر جامعه متناسب ظرفیتهای فکری و فرهنگی پرومتههایی دارد و از نظر من شهید قشقایی یک فرد عادی نیست. ما شخصیت تئاتری زیاد داریم اما برخی سمبل و نماد میشوند و ارزش نمادین این شهید در این است که در یک دوره بحرانی کاری کرده که ارزش تقدیر دارد. برای هر انقلاب همیشه شعارهای بزرگ لازم است. آرمانهای بزرگ در پرتو شعارهای بزرگ تحقق مییابند و متأسفانه در وقوع انقلاب برخی تعاریف خود را نمیدانند و از انقلاب دلسرد میشوند و ما در جامعهشناسی به این پسا انقلاب میگوییم و اینجا آرمانها ضعیف میشوند. اتفاقاتی در جامعه ما رخ داده که پسا انقلاب را تعریف میکند. امروزه و در این دوره زنده کردن نام کسانی مثل شهید قشقایی مهم است چون هرگز تئاتر از انسانهای بزرگ تهی نبوده و الان دو دهه است تئاتر ما بشدت به ورطه تخیلات فردی افتاده و از آرمانها و دلمشغولیهای بزرگ دور شده و با موج آغاز انقلاب قبل و بعد تفاوتهای آشکار دارد.
صادقی در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه کاش زودتر مجالسی درباره شهید قشقایی میداشتیم، بیان کرد: از نظر من او شهیدی تنها منحصر به ارزشهای مذهبی نیست، بیان کرد: من متخصص مذهب نیستم و از منظر تئاتر به این شخصیت میاندیشم. ارزشها و اصول هر جامعه تبلورش در این افراد است وقتی ارزشهای جامعه سست میشوند ناخودآگاه از ریل خارج میشود و این افراد ارزشها را در ریل میآورند و به نظرم کارکرد شهید همین است که اصول را یادآوری کند و از انحراف جلوگیری کند. شهید قشقایی مرد ارزشمندی بودند، کتابهایی نوشتند و تئاتر را از مشکلات جامعه جدا نکرده و به طور زنده در میدانهایی گام برداشته و کاری کردند که نشانه رشد شخصیت و بلوغ فکری او است. من بار اول که به این سالن آمدم برای او فاتحه هم خواندم با اینکه عکسش را هم ندیده بودم همه کسانی در راستای ارزشهای جامعه کار میکنند خیلی با ارزش هستند.
آنچه از جامعه هنرمندان انتظار میرود تلاش برای ساخت این جامعه است
حجتالاسلام ابوترابیفرد امام جمعه موقت تهران نیز در بخشی دیگر از این مراسم سخنانی ایراد کرد و گفت: نگاه به جامعه روح آموزههای دینی است و به تعبیر علامه طباطبایی اسلام بین همه مکاتب نگاه ویژه به جامعه انسانی داشته و انبیا با نگاه به جامعه بشری آن هم با یک آرمان بلند هنرمندانه برانگیخته شدند. جامعه انسانی در اندازهای از عقلانیت قرار میگیرد که قیامش اقامه قسط باشد. آنچه از جامعه هنرمندان با دانش انتظار میرود تلاش برای ساخت این جامعه است و آنچه خلق میکنند راه را برای رسیدن این جامعه هموار میکند و آنچه از آحاد جامعه انسانی و اسلامی انتظار میرود همین رسالت است. منزلت ویژه شهدا از همین منظر است که آنها همه هستی و سرمایه خود را برای جامعه خود صرف میکنند و چون این ایثار بالاترین عمل صالح است بالاترین نقش را درتعالی جامعه ایفا میکند.
امام جمعه موقت تهران در بخش پایانی سخنانش نیز خاطرنشان کرد: کسانی که نگاه و قلمی دارند و تئاتری که کار میکنند و فیلمی که میسازند در مسیر تعالی جامعه است کاری در راستای قامت شهدا انجام دادهاند. این هنر انسانساز و شهیدپرور است. امیدوارم که جامعه هنرمندان کشور آراسته به علم و ادب و هنر کشور عملاً خود را به عدالت بیارایند و در مقام عدالت به معنای واقعی کلمه در خدمت جامعه باشند. من استادی داشتم که نیم قرن عمرش را مراقبه جدی داشت و یک قدم و سخن برای خود برنداشت و نگفت. حصرت آیت الله بهجت روزی به من گفتند که موقع عبادت عده ای ایشان را نگاه میکنند با اینکه ازین کار رضایت نداشتند اما روزی بمن گفتند وقتی کسی مرا نگاه میکند از همان لحظه آنها را در عبادتم شریک میکنم امیدوارم خدای متعال دغدغه مارا دغدغه جامعه انسانی و اسلامی قرار دهد.
در ادامه مراسم مرشد محسن میرزاعلی نقالی درباره شهدا و حضرت زهرا (س) به مناسبت شب شهادتشان اجرا کرد.
در بخش بعدی این مراسم نیز پسر شهید قشقایی در سخنانی گفت: من این افتخار را مدیون عزیران بانی مراسم امشب هستم و ادای احترام میکنم به همه کسانی که دغدغه هنر را دارند. این حرکتها فارغ از اینکه درباره پدر من باشد یا هر شخص دیگری، زمینهساز این خواهد بود که هنرمندان بیشتری دغدغهمند باشند زیرا خلاء این هنرمندان بهشدت در جامعه امروز احساس میشود.
سپس هدایایی از طرف وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون هنری وزارت ارشاد، مدیرعامل مرکز هنرهای نمایشی، نویسنده کتاب «در پی عشق دویدن» و دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر به خانواده و همسر این شهید اهدا شد.
ندا ثابتی نویسنده نمایشنامه ای با موضوع شخصیت و زندگی شهید قشقایی در سخنانی کوتاه در این مراسم گفت: من وظیفه اخلاقی خود میدانم ابتدا از همه کسانی تلاش کردند این بزرگداشت را گرفتند تشکر کنم. درخواست یک نمایش و نمایشنامه درباره شهید قشقایی را دارم و علتش هم برای معرفی بیشتر شهید به مردم است خیلیها فکر میکنند نام این سالن به خاطر ایل قشقایی انتخاب شده است.
همچنین در این مراسم که به همت موسسهی توسعهی هنرهای معاصر و با همکاری مجموعهی تئاتر شهر تهران برگزار شد، فیلم مستندی از زندگی شهید قشقایی به روایت نزدیکان و هنرمندان به نمایش درآمد.